Қазақстандық экспортты дамытудың көкжиектері
2025 жылға қарай Қазақстанның шикізаттық емес экспорты $41 млрд-қа дейін өсуі тиіс. Атап айтқанда, үкіметте АӨК экспортына үміт артылып отыр. Келесі бес жыл ішінде оны кем дегенде екі есе арттыруды жоспарлап отыр. Бұдан басқа, салаға 4,1 трлн теңге инвестиция тарту жоспарланып отыр, бұл 500 мың адамды жұмыспен қамтамасыз етеді және еңбек өнімділігін 2,5 есеге арттырады. Қазақстанда ауыл шаруашылығы экспортының қалай дамып жатқанын және қандай проблемаларға шалдығып отырғанын нақты мысалдармен баяндаймыз.
Проблемалар мен шешімдер
2022 жылдың соңына қарай «Бест Қостанай» ЖШС-да шығарылатын өнім көлемін тәулігіне 155 мың тоннаға дейін жеткізу көзделген. Кәсіпорын (ал бұл премиум-класс ұнының ең танымал қазақстандық экспорттаушыларының бірі) 2006 жылы пайда болды.
«Біздің өніміміз экспортқа бағытталған. Қазақстандық ұнның негізгі тұтынушылары-Ауғанстан және Өзбекстан», - дейді «Бест Қостанай» ЖШС коммерциялық директоры Олег Куртвапов.
Компанияда әңгімелеп бергендей, 2010 жылы өнімділігі тәулігіне 250 тонна болатын алғашқы диірмен іске қосылған екен, ал 2018 жылы – өндірісі 700 тоннаға жететін толық компьютерленген желісі бар бірегей зауытқа айналды.
«Қазақстаннан ұнның жалпы экспорты өсуде: ағымдағы жылдың үш айында барлығы 467,8 мың тонна, ал 2021 жылдың баламалы кезеңінде – 345,2 мың тонна ұн экспортқа жіберілді. Алайда, ұн экспорты жоғары маржалық бизнеске жатпайды, – дейді Олег Куртвапов.
«Көптеген өндірушілердің пайда нормасы 5-10% - дан аспайды. Сондықтан банктер оған кредит бергісі келмейді, ал астық өңдеушілерге арналған мемлекеттік қолдау бағдарламаларын есептеу үшін бір қолдың екі саусағы жеткілікті. Алайда, егер «KazakhExport» ЭСК» АҚ кепілгер болса, біздің жағдайымызда бірнеше жыл бойы орын алып отырғандай, өндірісті одан әрі дамытуға арналған қосымша қаражат тез арада беріледі», – дейді Куртвапов.
«Мысалы, өткен жылы егіннің құрғақшылық болжамдарын ескере отырып, біз дайындық іс – шараларын жүргіздік, атап айтқанда, KazakhExport экспорттық сақтандыру компаниясы арқылы айналым қаражатының кредиттік портфелін 1 млрд теңгеге жуық ұлғайттық. Өндіріс тоқтатылған жоқ, уақыт сынынан өткен өнім экспорттық нарықта сұранысқа ие болды, - деп түсіндірді ол.
Бүгінде ол Қазақстанда ғана емес, сондай-ақ Өзбекстан, Тәжікстан, Түрікменстан, Қырғызстан, Ауғанстан және Иран сияқты елдермен табысты жұмыс істей отырып, шетелде де сұранысқа ие.
«Қосымша біз KazakhExport-тан қандай да бір импорттаушымен мәміле басталар алдында проблемалық жағдайлардың туындауына жол бермейтін ұсынымдар аламыз. Ұлттық компания ықтимал тәуекелдерді алдын ала есептейді, нұсқаларды ұсынады және халықаралық экспорттық нарыққа шығу кезінде мұндай қолдау біз үшін өте маңызды және пайдалы», – дейді Олег Куртвапов.
Естеріңізге сала кетейік, «KazakhExport» ЭСК» АҚ «Бәйтерек» Ұлттық басқарушы холдингінің еншілес компаниясы болып табылады.
Сандар мен фактілер
Қазақстандық өнім әлемнің 120 еліне экспортталады және әлемдік нарықта Қазақстанның экспорттық позицияларында әзірге шикізат секторы басым. Бірақ Ресей, Қытай, Италия, Нидерланды, Түркия, Франция, Оңтүстік Корея, АҚШ, Германия, Үндістан, Испания, Румыния, Греция және Швейцария сияқты мемлекеттер Қазақстаннан шикізаттық емес тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді алуға бағытталған.
«2001 жылы құрылған сәттен бастап ауыл шаруашылығы өнімдерін, атап айтқанда дәнді және жарма дақылдарынан ұн, жарма және үлпектерді өндірумен, сатып алумен, сақтаумен, қайта өңдеумен және сатумен айналысатын «САЛАМАТ» компаниясы» ЖШС экспортқа бағдарланған», – дейді компания өкілі Валентина Синнер.
Өнімділігі тәулігіне 200 тонна болатын бірінші диірмен кешенін компания 2005 жылы, ал 2015 жылы екінші диірмен кешенін пайдалануға берді. Оның өнімділігі тәулігіне 250 тоннаны құрады. 2017 жылы фирма алғашқы диірмен кешенін тәулігіне 200 тоннадан 330 тоннаға дейін сәтті жаңартты.
«Кепілдікті қаржыландырусыз жаңа енгізілімдерді енгізу қиын болар еді, сондықтан біз KazakhExport-қа жүгіндік. Құрал бізге өнімділікті арттыруға мүмкіндік берді, ол өткен үш жылдың ішінде екі есеге жуық – жылына 121 743 тоннадан 233 177 тоннаға дейін өсті», - деп қосты компания өкілі. 2016 жылдан бері KazakhExport 603 млрд теңгеге қазақстандық бизнеске қолдау көрсетті. Бұл сомаға сауда және экспорт алдындағы қаржыландыру кіреді, ол 116 млрд теңгеден асты. Тек 2021 жылдың өзінде қаржылық нәтижелер бойынша 81 қазақстандық өндіруші 204,7 млрд теңгеге сақтандыру қолдауын алды (2020 жылмен салыстырғанда 50%-дан астам өсім). Бұл әртүрлі шикізаттық емес салаларда: тамақ және химия өнеркәсібінде, машина жасауда, металлургияда және АӨК-те жұмыс істейтін компаниялар.
Сарапшыларға сөз
«Бүгінгі таңда Қазақстандағы ұн саласының экспорты 2018 және 2019 жылдар аралығында ауытқып отыр, ол кезде 2 млн 323 мың тоннаны құраған. Алайда оның жалпы жағдайы көбінесе қанағаттанарлықсыз, себебі сыртқы нарықта отандық ұн тарту секторының өміршеңдігіне әсер ететін және көптеген жылдар бойы әлі күнге дейін шешілмеген бірқатар жүйелі проблемалар бар», – дейді «Қазақстанның астық өңдеушілер мен нан пісірушілер одағы» ЗТБ президенті Евгений Ган.
Бұл ұнды әкелуге шектеу шаралары, Өзбекстан аумағы арқылы транзитке жоғары тариф, сонымен қатар қазақстандық кәсіпорындардың экономикасына нұқсан келтіретін ҚҚС-тың жүйелі созылмалы түрде қайтарылмауы. Ұн тартушылардың бірі жабылады, біреулер жұмыс орындарын қысқартады. Экспорт өсіп келе жатса да, ұн тартушылар болашақ экспорттық әлеует туралы көрнекі әңгімелеу үшін бүгін жаңа егіннің астығын күтуде.
Материал kursiv.kz сайтынан алынды.
